Aktualność artykułu została zweryfikowana według stanu prawnego na dzień 19.07.2022 r.

W sytuacji, gdy student nie może z ważnych przyczyn uczestniczyć w zajęciach na uczelni, przysługuje mu prawo do urlopu. Korzystanie z tego uprawnienia jest związane z ograniczoną zdolnością studenta do uczestniczenia w zajęciach, z powodu ważnych wydarzeń w jego życiu. Urlop polega na przerwie w okresie studiów, która pozwala na legalne zaniechanie udziału w zajęciach, a następnie powrót i kontynuację studiów. Ustawa prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z dnia 20 lipca 2018 r. stanowi w art. 85, iż student ma prawo do urlopu od zajęć oraz do urlopu od zajęć z możliwością przystąpienia do weryfikacji uzyskanych efektów uczenia się określonych w programie studiów. Ustawa nie określa rodzajów urlopu i zasad ich przyznawania. Każda uczelnia musi w regulaminie studiów określić zasady i tryb przyznawania urlopów w trakcie studiów. Istotnie należy zauważyć, że mimo urlopowania studenta w trakcie studiów, zachowuje on pełnię praw studenta. 

Najbardziej popularną formą urlopu w trakcie studiów jest urlop dziekański. Prawo do takiego urlopu ma każdy student. Chcąc skorzystać z tego studenckiego uprawnienia, należy złożyć odpowiedni wniosek o skierowanie na urlop oraz uzasadnić chęć przerwania nauki na określony czas. Urlop jest przyznawany na wniosek studenta. Potocznie zwana „dziekanka” jest udzielana na jeden semestr lub cały rok akademicki. Okres ten może być w wyjątkowych przypadkach przedłużony. Regulaminy studiów na uczelni określają szczegółowe warunki udzielania wnioskowanego urlopu. Liczba urlopów jest również uzależniona od regulaminów uczelni. Ustawa określa, że istnieje prawo do urlopu od zajęć z możliwością przystąpienia do weryfikacji uzyskanych efektów uczenia się określonych w programie studiów. Przyczyny ubiegania się o urlop to m.in. stan zdrowia, urodzenie dziecka oraz inne ważne sytuacje w życiu. 

W przypadku ciąży i urodzenia dziecka studentka może ubiegać się o urlop. Pierwszy to urlop dla matki dziecka w okresie do urodzenia dziecka. Do wniosku należy załączyć zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia. Drugi to urlop z tytułu urodzenia dziecka, przysługujący matce oraz ojcu. Urlop ten może trwać jeden rok od dnia urodzenia dziecka, na wniosek złożony nie później niż 1 rok od dnia urodzenia dziecka. Do obu wnioskowanych urlopów należy dołączyć akt urodzenia dziecka. Zarówno urlop po narodzinach dziecka, jak i w trakcie ciąży, musi zostać przyznany osobie, która się o niego ubiega – nie ma możliwości odmowy.

Urlop zdrowotny nie został wyszczególniony w ustawie. W regulaminach uczelnianych nie ma też zapisów o ograniczeniu w liczbie udzielonych urlopów i łącznej maksymalnej długości urlopowania. W związku z niezdolnością do pełnienia swoich obowiązków w okresie studiów należy dostarczyć zaświadczenie lekarskie, potwierdzające tę niezdolność. Po powrocie z urlopu zdrowotnego należy przedstawić zaświadczenie lekarskie, potwierdzające możliwość kontynuowania studiów.

Wśród rodzajów dziekanki można znaleźć również urlop naukowy. Jest on przeznaczony dla studentów, którzy chcą wykorzystać przerwę na naukę na innych kierunkach lub uczelniach. Ten typ urlopu jest dedykowany również studentom, którzy chcą zyskać czas na prowadzenie badań naukowych i rozwój. Można zaliczyć do tego okresu wyjazdy i staże zagraniczne. Udzielane urlopy w okresie studiów to prostudenckie działania władz uczelni.

W czasie odbywania urlopu w okresie studiów student zachowuje prawo do pobierania stypendium socjalnego, dla niepełnosprawnych oraz rektora. Stypendia przyznawane są na wniosek danego studenta. Należy natomiast pamiętać, że stypendia można otrzymywać maksymalnie przez okres 6 lat. We wniosku o stypendium rektora należy wskazać osiągnięcia za poprzedni rok akademicki. Po powrocie z urlopu nie będzie takiej możliwości. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 18 czerwca 2020 r. (II SA/Go 155/20) stwierdził, iż sam status studenta nie powoduje powstania uprawnienia dla uzyskania danego stypendium. Świadczenie to bowiem “przysługuje” konkretnej osobie dopiero po spełnieniu określonych warunków (np. trudnej sytuacji materialnej). Okres 6 lat należy rozumieć zatem jako prawo studentów do pobierania świadczeń przez ten czas, a nie łączyć go z momentem rozpoczęcia studiów. Ponadto warto wspomnieć, iż w trakcie trwania urlopu dziekańskiego zostaje wstrzymana wypłata kredytu studenckiego do momentu powrotu na studia. 

Każdy, kto jest zainteresowany urlopem w okresie studiów musi wiedzieć, że jedną z poważniejszych wad urlopów jest opóźnienie toku studiów, a także np. ograniczeniem wypłat kredytu studenckiego. Po powrocie z urlopu dziekan może podjąć decyzje o wyznaczeniu różnicy programowej dla studenta. Wszystko to powoduje, że zanim podejmiemy decyzję o urlopie dziekańskim, powinniśmy ją jak najlepiej przemyśleć. Warto wziąć pod uwagę inne dogodne możliwości, które ułatwiają pogodzenie innych obowiązków wraz ze studiami. Dobrym rozwiązaniem może być w wielu przypadkach Indywidualna Organizacja Studiów. IOS, o którym mowa, to specjalny tryb organizacji kształcenia, polegający na ustaleniu terminów zajęć, zaliczeń oraz egzaminów, a także opuszczenie pewnej liczby kontrolowanych zajęć. Dzięki temu, student nie przedłuża planowanego ukończenia studiów i może wypełniać inne swoje obowiązki.

Urlopy w trakcie odbywania studiów mają wiele korzyści. W czasie przerwy w okresie studiowania, student zachowuje wszelkie prawa wynikające ze statusu studenta. Może więc korzystać z oferty, jaką przedstawia dana uczelnia. Za zgodą dziekana i nauczyciela akademickiego odpowiedzialnego za realizację przedmiotu, w uzasadnionych okolicznościach, student, przebywający na urlopie, może uczestniczyć w niektórych zajęciach i zaliczać niektóre przedmioty. Osoby studiujące, które przekroczyły 18. rok życia, są nadal objęte ubezpieczeniem zdrowotnym na czas kontynuowania nauki. Urlopy studenckie są okresem studiowania, w którym zachowuje się wszelkie prawa. Legitymacja studencka w okresie urlopu nie traci swojej ważności, a tym samym można korzystać ze zniżek w komunikacji miejskiej. Przerwa w nauce nie musi jednak nieść za sobą konsekwencji podatkowych. Prawa do zmniejszenia podatku nie odbiera urlop w okresie studiowania. Za okres, w którym dziecko przebywało na takim urlopie, przysługuje prawo do ulgi prorodzinnej liczonej od podatku dochodowego rodziców. Ponadto urlop nie powoduje utraty prawa do renty rodzinnej. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z 2013 roku (sygn. II UKN 739/99, I UK 414/13) jest ona wypłacana ze względu na to, że „student w czasie urlopu dziekańskiego kontynuuje naukę w szkole w rozumieniu, co oznacza, że nie traci prawa do renty rodzinnej, niezależnie od tego, z jakich przyczyn udzielono tego urlopu.”. Na koniec warto również wspomnieć, iż mimo odbywania urlopu studenckiego, student ma prawo pełnić różne funkcje w organizacjach studenckich. Ma prawo do aktywnego życia studenckiego w organizacjach i może swobodnie wypełniać swoje obowiązki.

Podsumowując, należy zauważyć, że urlopy studenckie nie ograniczają w żaden sposób praw studenta. Zachowuje się pełnie swoich praw wynikających ze statusu studenta. Przed złożeniem wniosku o urlop dziekański należy rzetelnie i sumiennie przemyśleć decyzje. Urlopowanie w trakcie studiów może być bardzo pomocne w związku z różnymi życiowymi sytuacjami, a sama jego idea przyznawania ma prostudencki wymiar ze strony władz uczelni.