Aktualizacja 19.07.2022 r. omawiany projekt zmian w ustawie został przyjęty i obowiązuje od semestru letniego roku akademickiego 2021/2022

Wraz z uchwaleniem Ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce
(dalej pswn), wprowadzono nowe ograniczenie w pobieraniu stypendiów określone w art. 93
ust. 2 pkt 1 pswn stanowiące, że świadczenia dla studentów w postaci stypendium
socjalnego, stypendium rektora, zapomogi, stypendium dla osób niepełnosprawnych oraz
stypendium ministra przysługują na studiach pierwszego stopnia, studiach drugiego stopnia i
jednolitych studiach magisterskich, jednak nie dłużej niż przez okres 6 lat.
Sformułowanie jednak nie dłużej niż przez okres 6 lat wywołało duże wątpliwości
interpretacyjne. Według stanowiska ówczesnego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa
Wyższego, a zatem podmiotu, w którym powstał projekt ustawy, przepis ten należy rozumieć
jako ograniczenie prawa pobierania stypendium do 6 lat studiów – niezależnie czy w tym
okresie faktycznie student z tej pomocy korzystał.
Wykładnia ta była zbieżna z wcześniej obowiązującą, a wypracowaną na tle wcześniejszej
ustawy tj. art. 184 ust. 5 Ustawy z dnia z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym
(dalej psw), który stanowił, że Studentowi, który po ukończeniu jednego kierunku studiów
kontynuuje naukę na drugim kierunku studiów, nie przysługują świadczenia, o których mowa
w art. 173, chyba że kontynuuje on studia po ukończeniu studiów pierwszego stopnia w celu
uzyskania tytułu zawodowego magistra lub równorzędnego, jednakże nie dłużej niż przez
okres trzech lat.
Wówczas przyjęto, że niezależnie czy student pobierał świadczenia, czy nie – znaczenie miał
okres studiów.
Organy uczelniane przyznające stypendia powieliły stanowisko Ministerstwa Nauki i
Szkolnictwa Wyższego, odmawiając studentom posiadającym status studenta ponad 6 lat
prawa do świadczeń.
Kilkadziesiąt z tych decyzji zaskarżonych zostało do wojewódzkich sądów administracyjnych i
podlegało badaniu sądów. Sądy administracyjne na przestrzeni zaledwie dwóch lat, wydały
kilkadziesiąt orzeczeń na odnoszących się do wykładni art. 93 ust. 2 pkt 1 pswn.

Wojewódzkie Sądy Administracyjne wypracowały wyjątkowo jednolite stanowisko, bowiem
trudno odnaleźć wyrok, który podzieliłby stanowisko Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa
Wyższego. W orzecznictwie podkreśla się, że przepis art. 93 ust. 2 pkt 1 pswn z uwagi na inną
treść niż art. 184 ust. 5 psw nie może być tak samo interpretowany. W ocenie sądów
wykładnia językowa prowadziła do jednoznacznego stanowiska, że ograniczenie 6 lat odnosi
się do faktycznego pobierania stypendium, a nie jedynie faktu posiadania statusu studenta.
Orzecznictwo nie dało jednocześnie jednoznacznej odpowiedzi jak należy liczyć okres 6 lat, w
szczególności czy należy liczyć go dla każdego stypendium oddzielnie, czy jednak okres ten
należy liczyć łącznie. Z zapadłych wyroków, choć nie wprost, to jednak należy wnioskować, że
dla każdego rodzaju świadczenia dla studentów, okres 6 lat należałoby liczyć oddzielnie.
Największym problemem w takiej sytuacji wydaje się ustalenie okresu pobierania zapomogi,
która jest pomocą jednorazową przyznawaną maksymalnie 2 razy w roku akademickim.
Wobec faktu, że orzeczenia wojewódzkich sądów administracyjnych zostały utrzymane także
przez Naczelny Sąd Administracyjny (zob. wyroki NSA z dn. 15 czerwca 2021 r. sygn. III OSK
4082/21, z dn. 7 lipca 2021 r. sygn. III OSK 3596/21, z dn. 8 lipca 2021 r. sygn. III OSK
3913/21), wykładnia przepisu art. 93 ust. 2 pkt 1 pswn zdawała się być ugruntowana, a
dalsze opieranie się przez komisje stypendialne na stanowisku MNiSW bezcelowe.
Jednak Ministerstwo Edukacji i Nauki przygotowało projekt nowelizacji Ustawy z dnia 20
lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, tym samym proponując nową treść
art. 93.
W rządowym projekcie nowelizacji, zawartym w druku sejmowym nr 1569, zaproponowano,
aby dotychczasowe ograniczenie zawarte w art. 93 ust. 2 pkt 1 wprowadzić w nowym
brzmieniu do art. 93 ust. 4 w treści następującej:
Łączny okres, przez który przysługują świadczenia, o których mowa w art. 86 ust.
1 pkt 1–4 i art. 359 ust. 1, wynosi 12 semestrów, bez względu na ich pobieranie przez
studenta, z zastrzeżeniem że w ramach tego okresu świadczenia przysługują na studiach:
1) pierwszego stopnia – nie dłużej niż przez 9 semestrów;
2) drugiego stopnia – nie dłużej niż przez 7 semestrów

Treść powyższego przepisu ma na celu wprowadzenie ograniczenia, które od początku było
celem projektodawcy – a zatem ograniczenie pobierania stypendium jedynie na czas

umożliwiający realizację studiów I i II stopnia lub jednolitych magisterskich z uwzględnieniem
opóźnienia realizacji studiów o 1 rok (2 semestry).
Już w tym miejscu należy uspokoić studentów kierunków, trwających 12 semestrów (np.
kierunek lekarski) bowiem w treści projektu przewidziano art. 93 ust. 5, który ma stanowić,
że:
Łączny okres, o którym mowa w ust. 4, jest dłuższy o 2 semestry w przypadku, gdy student
podjął jednolite studia magisterskie, których czas trwania określony w przepisach prawa
wynosi 11 albo 12 semestrów.
Pomijając spór co do zasadności nowelizacji i samej idei ograniczenia pobierania stypendiów
do cyklu studiów I i II stopnia lub jednolitych magisterskich, bowiem zarówno zwolennicy jak
i przeciwnicy tejże nowelizacji mają liczne argumenty, których nie sposób w tym artykule
przytoczyć i rozstrzygnąć, to jednak wskazać należy na inne problemy, które ta nowelizacja
może przynieść.
Po pierwsze jest to art. 93 ust. 6 pswn, który po nowelizacji miałby mieć następującą treść:
Do okresu, o którym mowa w ust. 4 i 5, wlicza się wszystkie rozpoczęte przez studenta
semestry na studiach, o których mowa w ust. 1, w tym semestry przypadające w okresie
korzystania z urlopów, o których mowa w art. 85 ust. 1 pkt 3, z wyjątkiem kolejnych studiów
pierwszego stopnia rozpoczętych lub kontynuowanych po uzyskaniu pierwszego tytułu
zawodowego licencjata, inżyniera albo równorzędnego. W przypadku kształcenia się na kilku
kierunkach studiów semestry odbywane równocześnie traktuje się jako jeden semestr.

Na gruncie tak sformułowanej normy należy wskazać, że spory wykładni będzie budziło
sformułowanie „wszystkie rozpoczęte przez studenta semestry na studiach”. Należy mieć na
uwadze, że uczelnie skreślają studenta zazwyczaj po zakończonym semestrze np. z powodu
niezaliczenia zajęć. W takiej sytuacji, jeśli skreślenie następuje w październiku, a
uprawomocnienie w listopadzie – to czy student nie rozpoczął już nowego semestru? Należy
w tej sytuacji spodziewać się wykładni celowościowej, która zapewne może odwoływać się
do faktu, że decyzja o skreśleniu z listy studentów potwierdza zaistnienie stanu prawnego i
jest jedynie deklaratoryjna a nie konstytutywna. Niemniej art. 108 ust. 2 pswn wskazuje, że
skreślenie z listy studentów z powodu nieuzyskania zaliczenia semestru lub roku w
określonym terminie jest jedynie fakultatywne, a zatem Rektor nie ma obowiązku dokonania
takiego skreślenia i może skierować studenta choćby na powtarzanie roku. Dodatkowo fakt

braku legalnej definicji semestru, różność terminów rozpoczęcia semestrów na
poszczególnych uczelniach wprowadza dodatkowe – praktyczne problemy w liczeniu
semestrów.

Kwestia urlopów, które należy wliczać do okresu ograniczającego pobieranie stypendiów,
może otworzyć problem czy w okresie urlopu stypendium przysługuje. Ustawa z dnia 20 lipca
2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, nie uregulowała tej kwestii i nie dało
delegacji ustawowej do jej uregulowania przez uczelnie. Mimo to, wiele uczelni samodzielnie
postanowiło pozbawić studentów prawa pobierania stypendium w okresie urlopu – co jest o
tyle zrozumiałe, że stypendium ma na celu wspieranie studenta na studiach i umożliwić mu
pobieranie nauki. Jednak wprowadzenie w proponowanej treści art. 93 ust. 5 pswn może
prowadzić do przekonania, że skoro ustawodawca wlicza urlop do ograniczenia pobierania
stypendium, to tym samym zakłada, że w tym okresie stypendium może być pobierane.
W myśl art. 16 projektu nowelizacji nowa treść art. 93 pswn miałaby mieć zastosowanie od
drugiego semestru roku akademickiego 2021/2022. To zaś budzi wątpliwości co ze
świadczeniami, które zostały już przyznane na cały rok akademicki 2021/2022 i czy uczelnia
ma prawo i obowiązek wygasić przyznane już świadczenie z powodu zmiany przepisów.
Niewątpliwie na część z przedstawionych wątpliwości, o ile ustawa w tej treści zostanie
uchwalona, odpowiedzą ponownie sądy administracyjne. Wskazane powyżej uwagi mają
jedynie na celu próbę szerszego spojrzenia na problem, ze świadomością, że każda ustawa i
jej nowelizacja pociąga za sobą spory prawników (i nie tylko) co do jej wykładni. Oczywistym
jest również, że w tymże artykule nie wskazano wszystkich sporów i wątpliwości jakie
wystąpią w praktyce.