ARTYKUŁ ARCHIWALNY

W marcu 2020 r. z uwagi na stan zagrożenia epidemicznego, a następnie stan epidemii, ograniczono funkcjonowanie uczelni. Obecnie kształcenie do 30 września 2020 r. odbywa się w formie kształcenia zdalnego (z określonymi wyjątkami).

Ustawodawca wprowadził pewne modyfikacje w świadczeniach dla studentów, aby ułatwić studentom dostęp do form wsparcia socjalnego. Zebraliśmy wszystkie informacje na ten temat w jednym miejscu.

Na początek przypomnieć należy, że zgodnie z art. 86 ust. 1 Ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (dalej PSWN): 

Student może ubiegać się o:

1)   stypendium socjalne;
2)   stypendium dla osób niepełnosprawnych;
3)   zapomogę;
4)   stypendium rektora;
5)   stypendium finansowane przez jednostkę samorządu terytorialnego;
6)   stypendium za wyniki w nauce lub w sporcie finansowane przez osobę fizyczną lub osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną.

W zakresie stypendium socjalnego wprowadzono kilka ułatwień dla studentów, między innymi w wyniku wyłączenia przepisów art. 88 ust. 4 i 5 PSWN w przypadku, gdy jego dochód na osobę w rodzinie studenta jest niższy niż 528 zł, jest on zwolniony z obowiązku przedstawiania zaświadczeń z ośrodka pomocy społecznej lub centrum usług społecznych. Brak takiego dokumentu nie będzie stanowił przesłanki do wydania decyzji odmownej. Student nie będzie musiał także, w zamian za brak stosownego zaświadczenia, w inny sposób dokumentować źródeł utrzymania rodziny. Rozwiązanie to ma charakter tymczasowy i obowiązywać będzie do 30 września 2020 r.

W odniesieniu do stypendium socjalnego, stypendium dla niepełnosprawnych i zapomogi w drugim semestrze tego roku akademickiego wyłączono obowiązywanie przepisu, który stanowił, że świadczenia te przysługują na studiach pierwszego stopnia, studiach drugiego stopnia i jednolitych studiach magisterskich, jednak nie dłużej niż przez okres 6 lat;

Powyższe oznacza, że w bieżącym semestrze (letni 2019/2020) istnieje możliwość przyznania stypendium socjalnego, stypendium dla osób niepełnosprawnych i zapomogi studentom, którzy studiują więcej niż 6 lat. Jednocześnie należy zauważyć, że w dalszym ciągu obowiązuje ograniczenie związane z posiadaniem tytułu zawodowego (art. 93 ust. 2 pkt 2). Natomiast ograniczenie 6 lat studiów ma nadal zastosowanie do stypendium rektora.

Do dnia 30 września 2020 r. wnioski o stypendium socjalne, stypendium dla osób niepełnosprawnych, stypendium rektora i zapomogę są składane w formie określonej przez uczelnię. Jest to ułatwienie, które pozwala studentom na składanie wniosków w innych formach niż określone przez przepisy Kodeksu Postępowania Administracyjnego (KPA). Celem przepisu było umożliwienie studentom składania wniosków w formie elektronicznej, ale bez konieczności korzystania z kwalifikowanego podpisu elektronicznego czy profilu zaufanego.

Największe zmiany dotyczą zapomóg, które w ocenie ustawodawcy mają wspomóc studentów w  okresie ograniczenia lub zawieszenia funkcjonowania uczelni, a jednocześnie w czasie ograniczeń gospodarczych, które spowodowały między innymi czasowe pogorszenie sytuacji studentów (np. pracujących na umowach cywilno-prawnych w gastronomii, handlu i innych sektorach gospodarki, które ucierpiały w ciągu ostatniego półrocza). 

We wskazanym okresie zapomoga jest przyznawana przez rektora. Oznacza to wyłączenie na wskazany okres przyznawania zapomóg z kompetencji komisji stypendialnych i przyznanie ich wyłącznie rektorowi (niezależnie od tego, czy w tym okresie komisja stypendialna funkcjonuje, czy też nie). Rektor może upoważnić inną osobę do wydawania decyzji w jego imieniu, zgodnie z wewnętrznymi uregulowaniami. Jednocześnie w okresie ograniczenia lub zawieszenia funkcjonowania uczelni do przyznawania zapomogi nie stosuje się przepisów KPA. Przepisy te mają na celu ułatwienie i przyspieszenie procesu przyznawania zapomóg.

Wobec wyłączenia przepisów KPA, postępowanie może być prowadzone znacznie szybciej, rektor nie musi chociażby zawiadamiać studenta o zakończeniu postępowania i możliwości zajęcia stanowiska. W efekcie jednak student zostaje pozbawiony również gwarancji wynikających z KPA, w szczególności prawa do zaskarżenia decyzji do sądu administracyjnego. Postępowania należy prowadzić wyłącznie w oparciu o regulamin świadczeń dla studentów ustanowiony w uczelni. 

Druga zmiana dotyczy zniesienia w okresie ograniczenia lub zawieszenia funkcjonowania uczelni limitu przyznania zapomogi maksymalnie dwa razy w roku akademickim. W związku z powyższym, student, który już wcześniej otrzymał dwie zapomogi w roku akademickim 2019/2020, może się ponownie starać o zapomogę. Ponadto we wskazanym okresie nie ma ograniczenia, ile razy student może otrzymać zapomogę. Należy jednak zaznaczyć, że każdy wniosek powinien być odrębnie umotywowany. Tzn. student nie może jednorazowo otrzymać dwóch zapomóg z powodu utraty zarobku w marcu, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby otrzymał osobne zapomogi za utratę zarobku w marcu i kwietniu (każdą osobno za dany miesiąc).

Należy podkreślić, że wniosek o zapomogę może złożyć student, który znalazł się w przejściowo trudnej sytuacji życiowej. Ustawa nie zawiera zamkniętego katalogu przesłanek, w których można się ubiegać o zapomogę, a każda sytuacja podlega indywidualnej ocenie. Podstawą przyznania zapomogi nie może być sam stan epidemii, ale może być taką podstawą skutek wprowadzenia tego stanu w postaci zamknięcia zakładu pracy studenta i czasowej utraty zarobku.

Na koniec wskazać należy, że wprowadzono również możliwość zawieszenia spłaty kredytu studenckiego. Kredytobiorca ma możliwość złożenia wniosku do banku o zawieszenie spłaty kredytu studenckiego, we wniosku należy wskazać okres, na jaki spłata kredytu studenckiego ma zostać zawieszona – nie dłużej niż 6 miesięcy. Wniosek ten może być złożony do końca roku akademickiego 2019/2020. Ponadto, należy zwrócić uwagę, że niezależnie od wskazanego przepisu wprowadzonego w związku z epidemią COVID-19, na podstawie art. 102 ust. 1 PSWN, który stanowi, że, na wniosek kredytobiorcy, w przypadku trudnej sytuacji życiowej, spłata kredytu studenckiego wraz z odsetkami może być zawieszona na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy. Zatem korzystając z obu przepisów kredytobiorca będzie mógł zawiesić spłatę kredytu studenckiego na 18 miesięcy (łącznie).

Marek Konieczny – Rzecznik Praw Studenta PSRP