Aktualność artykułu została zweryfikowana według stanu prawnego na dzień 19.07.2022 r.

Plagiat staje się z roku na rok coraz bardziej powszechny, szczególnie wśród studentów. Coraz częściej jesteśmy świadkami doniesień medialnych na temat ukarania studentów z tego tytułu. Niewiele osób zdaje sobie jednak sprawę, jakie konsekwencje może przynieść takie zachowanie. Lektura niniejszego artykułu pozwoli zaznajomić się z przepisami dotyczącymi  odpowiedzialność dyscyplinarnej i karnej studentów z tytułu plagiatu.

Na wstępie rozważań należy poszukać odpowiedzi na pytanie, czym tak właściwie jest plagiat i jakie są jego rodzaje. Niestety zarówno w Ustawie z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce[1] (dalej PSWN), jak i Ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych[2] nie znajdziemy definicji legalnej tego pojęcia. Jak twierdzi się w literaturze, w przypadku plagiatu chodzi o bezprawne przywłaszczenie (przypisanie sobie) autorstwa lub współautorstwa całości bądź części cudzego, prawnie chronionego dobra intelektualnego, a w szczególności utworu[3]. W doktrynie wyróżniamy plagiat jawny i plagiat ukryty. Plagiat jawny to przejęcie całości lub fragmentu cudzego utworu i opatrzenie go własnym nazwiskiem[4]. Z plagiatem ukrytym mamy do czynienia, gdy dana osoba bez podania źródła i autora przejmuje fragmenty z cudzego utworu, a następnie „wplata” je do własnego opracowania[5].

Zgodnie z Ustawą z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce studenci za naruszenie przepisów obowiązujących w uczelni oraz za czyny uchybiające godności studenta ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną przed komisją dyscyplinarną. Studentom mogą zostać wymierzone kary, których katalog zamknięty znajduje się w ustawie. Są to: upomnienie, nagana, nagana z ostrzeżeniem, zawieszenie w określonych prawach studenta na okres do jednego roku oraz wydalenie z uczelni. W przypadku, gdy student podejrzany jest o popełnienie plagiatu Rektor musi niezwłocznie polecić przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego. W razie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przez studenta przestępstwa, Rektor ma także możliwość zawieszenia studenta w jego prawach do czasu wydania orzeczenia przez komisję dyscyplinarną. Bardzo ważne jest to, iż zgodnie z PSWN nie stosuje się przedawnienia w odniesieniu do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego wobec studenta, któremu zarzuca się popełnienie plagiatu. Jak słusznie zauważa się w literaturze, jeżeli dopuszczenie się plagiatu zostało potwierdzone po zakończeniu studiów właściwy organ podejmuje decyzje o nieważności postępowania w sprawie przyznania tytułu zawodowego[6].

Studenci, z tytułu plagiatu ponoszą także odpowiedzialność karną. Przepisy karne znajdują się w Ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Za przywłaszczenie sobie autorstwa lub wprowadzenia w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu grozi grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Tej samej karze podlega ten, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór (…). Przestępstwo to ma charakter bezskutkowy i jest popełniane w chwili ukończenia samego czynu zabronionego[7]. Przestępstwo przywłaszczenia autorstwa może być popełnione wyłącznie z działania, z zamiarem bezpośrednim[8].

Studenci powinni zdawać sobie sprawę z faktu, iż popełnienie plagiatu to przestępstwo i w związku z tym mogą ponosić odpowiedzialność dyscyplinarną i karną z tego tytułu. Konsekwencję nieodpowiedzialnego zachowania i przypisania sobie autorstwa cudzego utworu mogą być daleko idące.  Zdarza się, iż studentom, którzy dopuszczają się plagiatu wymierzana jest kara wydalenia z uczelni. Każdy indywidualnie powinien zadać sobie pytanie, czy warto to robić. Odpowiedź wydaje się być oczywista.

Autor: Wojciech Kiełbasiński, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

[1] Dz.U. 2018 nr 276 poz. 1668

[2] Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83

[3] A. Szewc, Plagiat, MoP Nr 2/1996, s. 44 za: Z.Ćwiąkalski, Odpowiedzialność karna, (w:) Prawo autorskie i prawa pokrewne komentarz, Zakamycze 2005, s. 806.

[4] Radosław Zenderowski, Plagiat. Istota – rodzaje – skutki, http://www.zenderowski.republika.pl/plagiat.pdf (dostęp: 07.12.2016 r.).

[5] Ibidem.

[6] A.Domańska-Baer, A.Suchoń (red.), Ochrona własności intelektualnej – wybrane zagadnienia prawne, Poznań 2013, s.71.

[7] Z.Ćwiąkalski, Odpowiedzialność karna, (w:) Prawo autorskie…, op.cit. , s. 804.

[8] Ibidem s. 809.